آشنایی با المپیاد شیمی و مراحل آن
اگه دنبال یه مقاله کامل در مورد المپیاد شیمی هستی تا کامل با المپیاد شیمی آشنا شی تا بتونی انتخاب کنی که میخوای این مسیر رو طی کنی توصیه می‌کنم این مقاله رو حتما تا ته بخونی!
المپیاد شیمی چیست؟
به طور کلی میشه گفت علم خواص و رفتار مواده. شیمی در کنار مباحث خودش کلیم ریاضی و فیزیک داره که نیاز داریم بهش. شیمی میاد در مورد اتم‌ها و عناصر نحوه ترکیب شدنشون و واکنش‌ها و کلی مبحث جذاب دیگه صحبت میکنه. اگه تو هم دوس داری مواد شیمیایی رو توی آزمایشگاه قاطی کنی و یه ماده جدید کشف کنی این المپیاد مخصوص خودته!
کلا شیمی رو به ۴ بخش شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی‌فیزیک و شیمی معدنی تجزیه می کنن. که بریم با هر کدوم بیشتر آشنا بشیم.
شیمی آلی شیمی ترکیبات کربن داره چون کربن میتونه ۴ پیوند تشکیل بده تنوع ترکیباتش خیلی بالاس و موادی مثل ترکیبات آلکان‌ها، آلکن‌ها، آلکین‌ها، گروه‌های آلی و کلی بحث متنوع رو توی شیمی آلی بررسی می‌کنیم.
شیمی تجزیه به طور کلی علم و روش‌های تشخیص و جداسازی مواده. ما توی این بخش با اسید و باز‌ها، الکتروشیمی، تیتراسیون، محلول‌های بافر و کلی چیز دیگه آشنا میشیم.
شیمی‌فیزیک که هم از اسمش مشخصه بخش‌های مشترک شیمی و فیزیک با همه مثل کوانتوم، ترمودینامیک و تعادل و کلی چیز دیگه.
شیمی معدنی نقطه مقابل شیمی آلیه یعنی ترکیبی که هیدروکربن نباشه اصلا و به مطالعه انواع و ویژگی‌های آن میپردازه.
تاریخچه المپیاد شیمی
المپیاد شیمی برای بار اول در سال ۱۹۶۸ در کشور چکسلواکی(خدا بیامرز!) برگزار شد که دو بخش تئوری و عملی داشت و این مسابقات برای بار اول در سال ۱۳۷۰ در ایران برگزار شد و بعد از دو سال تونست سهمیه جهانی کسب کند و برای بار اول در سال ۱۹۹۳ در مسابقات جهانی شرکت کند در طی این مدت تا آخر سال ۲۰۲۲ ایران توانسته ۱۲۰ مدال کسب کنه که از این بین ۴۲ تا طلا، ۵۴ تا نقره و ۲۴ تا برنز سهم مدال‌های ایران بوده.
اگه این سوال برای المپیاد شیمی از کجا شروع کنیم؟ تو ذهنت نقش بسته، اینجاییم تا به زبون ساده، خودمونی و خلاصه ته و توی المپیاد شیمی رو در بیاریم. در ادامه از منابع المپیاد شیمی برات میگیم، کتاب المپیاد شیمی رو معرفی می‌کنیم و ببینیم چطور میتونی مدال آور المپیاد شیمی ۱۴۰۲ بشی. تازه توی سال ۲۰۲۲ با کسب دو مدال طلا و دو مدال برنز در جهان رتبه پنجم رو کسب کنه.
مزایای المپیاد شیمی
اگر در کلاس المپیاد شیمی و مدال طلا بگیری میتونی همه رشته‌های ریاضی-فیزیک و تجربی رو در هر دانشگاهی که خواستی بری و حتی اگه مدال طلا هم نشی توی هر دو رشته ریاضی-فیزیک و تجربی سهمیه ۲۰ درصدی میگیری که اگه بتونی ۸۰ درصد تراز نفر آخری که اون رشته رو قبول شده بیاری تو هم میتونی اون رشته رو بخونی(میخوای قدرت این سهمیه رو بدونی فقط بهت بگم کسی که رتبه ۱۰۰۰ تجربی شده بود داره رشته‌ی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران میخونه که نفر آخرش رتبه ۲۵۰ بود!).
تازه مثل بقیه المپیاد‌ها اگه مدال شی بهت تو بنیاد ملی نخبگان امتیاز میدن و کلی فایده‌های خفنی داره(مثلا تو دانشگاه بهتون هر ترم حقوق میدن!)!
بچه‌هایی که مدال جهانی میارن رو که تو کل دنیا دیگه میشناسن و یه رزومه خفن براشون میشه.
پسرایی هم که مدال میشن دیگه لازم نیست برن سربازی و میتونن پروژه بگیرن و توی کاری که دوست دارن و توش خوبن سربازیشون رو بگذرونن(دیگه چی بهتر از این!).
آشنایی با مراحل المپیاد شیمی
المپیاد شیمی از المپیادهاییه که توی این چند ساله خیلی دچار تغییر بوده سطح سوالاتش خیلی بالا رفته حتی مرحله اولش داره خیلی شبیه مرحله دو شده و اینکه تعداد سوال‌هاش هم سال تا سال فرق میکنه و بسته به اینکه کمیته عوض بشه یا نه شرایطش عوض میشه ولی اگه شما خوب همه مباحث رو بخونید قطعا تو حل سوالات دچار مشکلی نمی‌شید و جای نگرانی نیست. حالا بریم به طور ریز با مراحل آشنا بشیم:
مرحله اول
توی این مرحله به طور عادی ۴۰ تا سوال داده میشه و زمان این آزمون ۱۲۰ دقیقه است؛ سال‌هایی بوده که این تعداد سوال ها ۲۵ تا بوده و ممکنه تغییر کنه ولی به طور عادی شرایط آزمون ۴۰ سواله است. قدیم‌ها با تسلط به کتاب درسی راحت میشد درصدهای بالا زد ولی الان با تسلط به کتاب میشه درصد قبولی رو کسب کرد ولی درصدهای بالا لازمه شیمی عمومی و حتی بخش خوبی از منابع مرحله دو هم خونده باشید! این مرحله توی بهمن برگزار میشه و نتایجش هم اواخر اسفند میاد. یه نکته‌ای که توی المپیاد شیمی هست باید دقت کنید هر سال توی همه آزمون‌های المپیاد شیمی ۲ یا ۳ تا سوال خیلی وقت‌گیر میدن که بچه‌ها سرش وقتشون رو خیلی از دست میدن پس حواست به اینا باشه نگی نگفتیم! تازه طبق بخش‌نامه جدید شرکت بچه‌های دهمی در این المپیاد آزمایشی بوده و برگه مرحله دو آن‌ها تصحیح نمیشه.
مرحله دوم
توی این مرحله شما لازمه علاوه بر کتاب درسی و شیمی‌های عمومی کتاب مرجع‌های مربوط به هر شاخه از شیمی رو هم خونده باشید و خوب ازش سوال حل کرده باشید تازه المپیاد شیمی لازمه کار با ماشین حساب رو خوب بلد باشید و سرعتتون هم باهاش بالا ببرید. این مرحله دو بخش تستی تشریحی داره و مثل قبل مواظب باشید توی دام سوال‌های وقت‌گیر نیفتید! این مرحله هم تعداد سوال‌هاش ممکنه عوض شه ولی عادیش ۴۰ تا سوال تستی و ۶ تا تشریحیه؛ البته سال‌هایی بوده که سوال تشریحی نداشته و فقط ۵۰ تا سوال تستی بوده. در نهایت از بین تقریبا هزار نفری که توی مرحله یک قبول شدن ۴۰ نفر میرن برای مرحه سه. این مرحله توی اردیبهشت برگزار میشه و نتیجه اون هم تیر اعلام میشه.
مرحله سوم(دوره تابستانه)
تو مرحله سه که یه دوره تابستونه ۲ ماهه است توی یه فضای آکادمیک انجام میشه و بچه‌ها هر شاخه از شیمی رو جداگانه میخونن و اساتید دانشگاهی متخصص در هر گرایش رو دارن؛ گرایش‌های شیمی آلی، تجزیه، فیزیک و معدنی به بچه‌ها درس داده میشه و در کنارش آزمایشگاه هم دارن. بچه‌هایی که از قبل این مباحث رو پیش‌خوانی کرده باشن میتونن موفق بشن. توی این دوره از بچه ها آزمون و کوییز گرفته میشه و با توجه به نمراتی که بچه‌ها میگیرن ۸ نفر اول طلا و ۱۶ نفر نقره و ۱۶ نفر هم مدال برنز کسب می کنن.
مرحله انتخابی مسابقات جهانی
از بین ۸ نفری که مدال طلا شدن وارد دوره‌ی یک‌ساله‌ی انتخابی تیم ملی میشن و آموزش داده میشه بهشون؛ قبلا تیم ایران ۵ نفره بود اما دو سال اخیر به ۴ نفر کاهش پیدا کرده و از این بین با توجه به نمراتی که توی دوره انتخابی برگزار میشه ۴ نفر برای مسابقات جهانی فرستاده میشن تا با نماینده‌های بقیه کشورها رقابت کنن.
مرحله جهانی
این المپیاد هم در دو روز برگزار میشه و دو بخش تئوری و آزمایشگاهی دارد. آزمون تئوری ۶ تا سوال داره و آزمون آزمایشگاهی ۲ تا سوال داره که در دو روز متفاوت برگزار میشه؛ ۶۰ درصد نمره رو آزمون تئوری و بقیه نمره برای بخش آزمایشگاهیه. از بین شرکت کننده ها ۱۰ درصد مدال طلا، ۲۰ درصد مدال نقره، ۳۰ درصد برنز، ۱۰ درصد دیپلم افتخار و بقیه هم تنها گواهی شرکت در دوره کسب می کنن.
نحوه ثبت نام المپیاد شیمی
هر سال آبان و آذر بخش‌نامه ثبت نام در المپیاد توسط باشگاه دانش پژوهان جوان میاد و همون موقع هم ثبت نام شروع میشه؛ هر سال یه ذره بازه‌های زمانی و شرایط مدال و منابع ممکنه عوض شه ولی تقریبا ثابته و کلا توصیه می‌کنن با این حال یه نگاهی به بخش‌نامه بندازید.
مباحث مرحله اول المپیاد شیمی
همونطور که گفتم المپیاد شیمی مرحله یکش مثل قدیم ساده نیست ولی مطمئن باشید اگه کتاب‌های درسی رو خوب بخونید و کتاب های شیمی عمومی هم کامل خونده باشید هیچ مشکلی توی قبولی مباحث مرحله یک نخواهید داشت.
مباحث مرحله دوم المپیاد شیمی
مرحله دو یه ذره داستانش فرق داره شما علاوه بر کتاب‌های شیمی عمومی باید کتاب‌های تخصصی هر بخش شیمی هم بخونید و کلی تمرین حل کنید تا به همه مباحث شیمی آلی، تجزیه، فیزیک و معدنی مسلط بشید.
مباحث ریاضی مورد نیاز المپیاد شیمی
یکی از بخش‌هایی که خیلی مهمه ابزار ریاضیاتیه که ما توی شیمی از اون استفاده می‌کنیم ولی اصلا لازم نیست نگرانش باشید اساتید ما همه این مباحث رو تدریس کردن و به صورت کلاس یا پکیج در اختیارتون میزارن کلا این مباحث عبارتند از: توان، جبر، دنباله، لگاریتم، تابع، هندسه، ترکیبیات، احتمال، حد و پیوستگی، مشتق و کاربردها، دیفرانسیل و انتگرال، بردار دو بعدی، ماتریس، بردار سه بعدی، سیستم های مختصات و اعداد مختلط.
منابع المپیاد شیمی
کلا منابع المپیاد شیمی رو ما تو باشگاه طلایی‌ها به سه بخش تقسیم کردیم تا بچه‌ها پله پله یاد بگیرن و موفقیتشون رو توی هر مرحله تضمین کنن کل کتاب‌هایی که بچه‌ها باید بخونن این زیر اومده ولی حواستون باشه از زیادی بودن مراجع نترسید چونکه هر کتاب رو کامل لازم نیست بخونید و هر کتاب بخش خاصیش مد نظر هست که اساتید باشگاه طلایی‌ها اینو بهتون میگن و لازم نیست نگران باشید. حالا بریم با این منابع آشنا شیم:
مرحله اول
کتاب های شیمی نظام قدیم دوم دبیرستان تا پیش دانشگاهی مهندس بازرگانی
شیمی عمومی سیلبربرگ
شیمی عمومی مورتیمر
مرحله دوم
شیمی فیزیک دکتر آقایی
سینتیک دکتر آقایی
۲۰۰۰ مسئله حل شده شیمی فیزیک شونز
مرحله سوم(دوره تابستونه)
شیمی فیزیک لوین جلد ۳
شیمی فیزیک ادکینز
شیمی کوانتوم مک کواری
شیمی فیزیک آلبرتی
شیمی فیزیک بارو
باشگاه طلایی‌ها هر چیزی که برای موفقیت نیاز داری رو در اختیارت میزاره. از منابع المپیاد، سبک مطالعه و مشاورینی که بهت یاد بدن همونطوری که خودشون مدال شدن تو هم چجوری بتونی مدال بگیری. تازه این همه ماجرا نیست باشگاه طلایی‌ها پکیج‌های آموزشی جامعی ضبط کرده تا اصلا نگران آموزش نباشی. برای بچه‌هایی هم که با کلاس رابطه بهتری دارن کلاس گروهی و مجازی در نظر گرفته تا موفقیتتو تضمین کنه!
شدنش که میتونی ولی به نظر من اول تست استعدیابیو بدی تا بتونی بهترین تصمیم ممکنو برای موفقیت بگیری.
از زمان کرونا و به خاطر نبود امکانات چند سالیه که آزمایشگاه برگزار نمیشه ولی مطمپن باشید اگه روزی بخواد برگزار شه مثل قدیما کلاس آزمایشگاه هم برگزار می کنیم.