مباحث المپیاد زیست
حالا که تصمیم گرفتی المپیاد زیست شرکت کنی، بهتره مباحث المپیاد زیست رو خیلی دقیق بشناسی. اینکه تمام سرفصلها رو بشناسی و بدونی توی هر مرحله، دقیقا کدوم مباحث رو بخونی، خیلی کمک کنندس. واسه همین تصمیم گرفتیم توی این مقاله، به این موضوع بپردازیم و تا اونجا که ممکنه، مباحث المپیاد زیست رو کامل بهت توضیح بدیم. البته اگه میخوای بیشتر بدونی بهتره یه سر به صفحه المپباد زیست بزنی.
مباحث المپیاد زیست بصورت کلی
بصورت کلی باشگاه دانش پژوهان جوان هر ساله یک سری مباحث و سرفصلها رو واسه المپیاد زیست معرفی میکنه. مباحث زیست دبیرستان، همیشه و هر ساله جز مواد آزمون المپیاد زیست هست. اینجا ما میخوایم راجع به مباحث المپیاد زیست که توی کتابهای کمکی و غیر درسی وجود داره بحث کنیم. بطور کلی این مباحث بصورت زیر هستن:
کلیه مباحث زیست شناسی متوسطه و پیش، زیست شناسی عمومی، فیزیولوژی، بیوشیمی، آناتومی گیاهی، فیزیولوژی گیاهی، سیستماتیک گیاهی، زیست شناسی سلولی، ژنتیک کلاسیک، ژنتیک مولکولی، اکولوژی، رفتارشناسی و جانورشناسی. این مباحث خودشون دارای مباحث مختلف و سرفصلهای مختلف هستن، که به تفکیک مرحله اونها رو توضیح میدیم.
مباحث المپیاد زیست مرحله اول
واسه مرحله اول مباحث المپیاد زیست خیلی متنوع و گستردست. یعنی تقریبا همه مباحث پایهای و کلی المپیاد زیست رو در برمیگیره. واسه همین به تفکیک هر موضوع، مباحث رو برات توضیح میدیم. اما یه نکته رو باید توجه کنی. اون هم اینه که خوندن این مباحث خیلی وقت میبره. پس حتما یه برنامهریزی دقیق واسه خوندنش داشته باش. از طرفی هم یه نکته مثبت راجع به این مباحث وجود داره. همه به هم وابستن و قوی شدن توی هر کدوم به یادگیری مباحث دیگه خیلی کمک میکنه.
بیوشیمی
اول از همه با بیوشیمی، به عنوان یکی از مباحث المپیاد زیست شروع میکنیم. مباحثی مثل: (آشنایی با ساختار آب و ماکرومولکولهای زیستی، شناخت انواع نیروهای بین مولکولی مثل کوالانسی و واندروالسی، بافرها، آمینواسیدها و پروتئینها، نوکلئیک اسید، هیدراتهای کربن و چربیها). همچنین بخشهایی از بیوشیمی مثل سینتیک آنزیمی در حد آشنایی هم باید بخونی.
فیزیووژی گیاهی و جانوری
مبحث بعدی فیزیولوژی گیاهی و جانوری هست. توی مرحله اول بیشتر تاکید روی شناخت اجزا موجودات زنده گیاهی و جانوری هست. اجزائی مثل: عمکرد قلب و نحوه گردش خون، غشاء و نورون. عملکرد کلیه و دفع مواد زائد.
مباحث المپیاد زیست مرحله اول ژنتیک
از دیگر مباحث المپیاد زیست که توی مرحله اول ازش سوال پرسیده میشه، ژنتیک هست. مهمترین بحث هم شناخت قوانین مندل و ساختار DNA هست. بطور کلی مباحث ژنتیک به دو بخش ژنتیک مندلی و غیر مندلی تقسیم میشن. توی ژنتیک مندلی، تاکید روی قوانین توارث و آمار زیستیه. توی ژنتیک غیر مندلی هم، ساختار DNA از همه مهمتره.
رفتار شناسی و جانورشناسی
توی مرحله اول المپیاد زیست، بیشترین تاکید رفتار شناسی و جانورشناسی روی شناخت نمودارهای توزیع جمعیت و نحوه پراکندگی اونها هست. در بحث اکوسیستم هم، آشنایی با چرخه مواد، زنجیرههای غذایی و شارش انرژیه.
مباحث سلول و زیست عمومی
تمام مباحث زیست عمومی، مثل شناخت سلول، غشا، اسکلت سلولی، نقل و انتقالات وزیکولی، چرخه و تقسیم سلولی تفاوت سلول گیاهی و جانوری، شناخت فیزیولوژی سلول بطور کلی و ارتباطات بین سلولی مورد تاکید هستن. اما توی مرحله اول، از مباحث المپیاد زیست ، بصورت مقدماتی و با هدف شناخت سوال پرسیده میشه.
مباحث المپیاد زیست مرحله دوم
مباحث المپیاد زیست مرحله دوم، همون گستردگی مرحله اول رو دارن، ولی تخصصیتر میشن. یعنی توی تمام ریز مباحث باید تا عمق مطلب خیلی دقیق و کامل رو بخونی. واسه همین شاید خیلی از مباحث به نظرت مشترک بیان، ولی یادت باشه. سوالای این مرحله سختترن و البته دانش بیشتری از مباحث رو نیاز دارن
بیوشیمی
قندها و آنزیم شناسی، متابولیسم، مبانی بیوانرژتیک، کاتابولیسم قندها و چربیها، کوآنزیمها و ویتامینها. همچنین خود مبحث آنزیمها شامل شامل عملکردهای مختلف آنزیمها و سینیتیک اونها میشه. واسه مرحله دوم و سوم، چون آزمون عملی هم وجود داره، پس باید دستگاههای عملی رو بشناسی. به همین خاطر توی مباحث المپیاد زیست ، مبحث آشنایی روشهای دستگاهی هم وجود داره. دستگاههایی مثل PCR، ساترن بالت، الکتروفورز، کروماتوگرافی، اسپکترومتومتری، دستگاههای تعیین غلظت و نوع ماده، و انواع جداسازیهای فیزیکی و شیمیایی .
فیزیولوژی گیاهی و جانوری
پتانسیل استراحت و عمل، عضله، فیزیولوژی غدد درون ریز، تنفس، گوارش، تولید مثل، آناتومی گیاهان، فتوسنتز و نحوه جذب مواد غذایی در گیاهان، چگونگی رشد گیاهان و کلیه مباحث مربوط به مورفولوژی گیاهی.
ژنتیک
گفتیم که توی مباحث المپیاد زیست ، بحث ژنتیک به دو بخش مندلی و غیر مندلی تقسیم میشه. واسه مرحله دوم، بخش مندلی، بجز همون مباحث توارث، شامل تکامل هم میشه. نظریه لامارک و داروین. توی بخش غیر مندلی هم، مباحث به بخش DNA محدود میشه. تکامل ژنتیکی، همانند سازی DNA، رونویسی و تولید و پردازش RNA، ترجمه و تولید پروتئینها، مهندسی ژنتیک و تکونولوژی ژنتیک از مباحث این بخشه. بخش جمعیت شناسی هم نیاز به شناخت اصل هاردی واینبرگ داره که از مباحث ژنتیک محسوب میشه.
رفتارشناسی و اکوسیستم
بیشتر مباحث این بخش از مباحث المپیاد زیست به رفتار شناسی غریزی و اکتسابی میپردازه. توی قسمت اکوسیستم هم مباحث کلی اکولوژی مثل: انواع اکوسیستمهای بیوم، زیستگاه و … اکولوژی جمعیت، الگوهای تراکم و رشد جمعیتها و انواع روابط بین گونهای از مباحث دیگه این بخش هستن.
مباحث المپیاد زیست مرحله سوم
مباحث المپیاد زیست توی این مرحله رو باشگاه دانش پژوهان جوان معرفی و تدریس میکنه. اما بطور کلی، واسه این مرحله مباحثی که مورد نظره بصورت زیر هست:
فیزیولوژی، بیوشیمی، ژنتیک، سلول گیاهی و جانوری، اکولوژی و جمعیت شناسی، گیاه شناسی، جانورشناسی، مبحث سلول بصورت گسترده. و البته یک سری آزمون عملی که لازمه اون شناخت همون دستگاههایی که گفته شد هست. بعلاوه اینکه وقتی توی خود کلاسهای عملی دوره سوم که همون دوره تابستونه هست شرکت کنی، کاملا کار با این وسایل و انجام آزمایشها رو یاد میگیری.
مباحث المپیاد زیست و بعضی نکات
خب دیگه هر مبحثی که لازمه بدونی راجع به اینکه مباحث المپیاد زیست بصورت جزئی چی هست رو بهت گفتیم. فقط یادت باشه که این مباحث همه به هم وابسته هستن. مثلا اگه توی زیست عمومی، بحث سلول رو خوب یاد بگیری، خب مسلما سلول گیاهی و جانوری رو بهتر میفهمی. یا مثلا خوندن مباحث بیوشیمی مربوط به آنزیمها، قطعا توی بحث فیزیولوژی خیلی بهت کمک میکنه.