یکی از پدیده‌های جذابی که همه آدمها رو جذب می کنه از کوچیک تا بزرگ همین ستاره هان. شاید بشه گفت یکی از چیزهایی که آدم توی طبیعت جذب میکنه آسمونه؛ مخصوصا آسمان شب! البته مدت‌هاست به دلیل آلودگی هوا و آلودگی نوری خیلی از زیبایی‌های آسمان از چشمون مخفی شده به خاطر همین هر ساله نجومی‌ها میرن به کویر و جاهایی به دور از نور و آلودگی برای دیدن قشنگ‌ترین زیبایی‌های آسمان. حالا بریم تا توی این مقاله از طلایی‌ها بیشتر با المپیاد نجوم آشنا بشیم.
المپیاد نجوم چیست؟
المپیاد نجوم برای کساییه که عاشق آسمان و کهکشان هستن و اینکه هر پدیده‌ای در مورد سیارات، کهکشان‌ها و یا ستاره‌ها چجوری اتفاق میفتن. پس اگه تو هم دوست داری بدونی ستاره‌ها چه جوری تشکیل میشن یا چجوری نابود میشن یا حتی عناصر تشکیل دهنده ستاره‌ها چیان و ما چجوری میفهمیم که از چه عناصری تشکیل شده و یا حتی این میزان انرژی چه جوری تولید میشه و کلی از این مدل سوالات در مورد قسمت‌های مختلف کهکشان که اگه این المپیاد بری میتونی بهش جواب بدی این المپیاد برای خودته. المپیاد نجوم کلا به ۵ بخش تقسیم میشه که عبارتند از نجوم کروی، اخترفیزیک، مکانیک سماوی، کیهان شناسی و ابزارشناسی و رصد.
نیاز به راهنمایی‌های بیشتری داری؟ اصلا نگران نباش، طلایی‌ها مشاوره و منتورینگ المپیاد هم داره!
تاریخچه المپیاد نجوم
این المپیاد برای اولین بار با اسم المپیاد نجوم از سال ۱۹۹۶ برگزار میشد که طرفدار زیادی نداشت ولی ایران از سال ۲۰۰۳ در این المپیاد شرکت می‌کرد. کشور‌های ایران، لهستان، چین، بریل و اندونزی در سال ۲۰۰۷ تصمیم به تغییر این المپیاد گرفتن و این تغییر توسط همه کشور‌ها پذیرفته شد و از آن به بعد این المپیاد به اسم المپیاد نجوم و اخترفیزیک شناخته شد. از این زمان به بعد هر ساله به تعداد شرکت کننده‌های این المپیاد اضافه شد. ایران از سال ۲۰۰۷ تا آخرین دوره برگزار شده که مربوط به سال ۲۰۲۲ ا موفق به کسب ۱۳۶ مدال شده که از این تعداد ۴۱ مدال طلا، ۵۴ مدال نقره و ۴۱ مدال برنز سهم مدال‌های تیم ملی ایرانه. تازه تیم ملی ایران در سال ۲۰۲۲ موفق شد با کسب نه مدال طلا و یک مدال نقره رتبه اول دنیارو کسب کنه!
مزایای المپیاد نجوم
ببین المپیاد نجوم چون مباحث ریاضی، هندسه و فیزیکی رو با هم ترکیب کردی اگه بتونی اینا رو متوجه بشی و خوب یاد بگیری کلی ذهن خودتو تقویت کردی و هوش فضایی خودتو خیلی تقویت کردی و اصلا از لحاظ ذهنی به یه لول دیگه‌ای میرسی!
تازه تو فقط کافیه مدال طلای المپیاد نجوم بگیری، اون موقعه که میتونی هر رشته ریاضی-فیزیکی که خواستی توی هر دانشگاهی که خواستی مثل شریف، تهران و امیرکبیر بری! اگه هم مدال طلا شدی اصلا لازم نیست نگران باشی؛ میپرسی چرا؟ چون که مدال نقره و برنز هم سهمیه ۲۰ درصدی دارن که یعنی اگه بتونی ۸۰ درصد تراز کسی که آخرین نفر اون رشته رو در اون دانشگاه خاص قبول شده بیاری توی آزمون کنکور تو هم میتونی این رشته رو بخونی(ایزی پیزی)! شرایط کامل سهمیه المپیاد در کنکور رو هم میتونی همینجا ببینی.
و اینکه فقط کافیه مدال شی اون موقعه که بنیاد ملی نخبگان میگه بفرمایید اینم عضویت شما! البته بسته به مدال امتیازی که دریافت می‌کنید فرق داره؛ بنیاد ملی نخبگان بسته به امتیازی که دارید یه سری امتیاز ویژه بهت میده مثلا اینکه توی دانشگاه حقوق دریافت می‌کنی حین درس خوندنتون! چی از این بهتر! تازه اگه پسر باشی به جای سربازی پروژه میتونی انجام بدی و کارت پایان خدمتت رو راحت‌تر بگیری! میخوای بقیه مزایای مدال المپیاد رو بدونی؟
لیست کامل مزایای المپیاد نجوم عبارت است از:
- متخصص‌شدن در درس مورد علاقه دانش‌آموز (یا درسی که در آن استعداد دارد)
- ایجاد نقطه‌ی عطف در رزومه
- ورود به دانشگاه بدون آزمون کنکور برای دارندگان مدال طلا
- کسب سهمیه ۲۰درصدی کنکور برای نفرات برتر
- معافیت سربازی برای مدال‌آوران
- بهره‌مندی از تسهیلات بنیاد نخبگان و استعدادهای درخشان
- امکان تحصیل دورشته‌ای در دانشگاه
دانش‌آموزی که در المپیاد نجوم مدال بیاره(هر رنگی)، میتونه با تأیید سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، از مزایای مدال المپیاد از طرف بنیاد ملی نخبگان استفاده کنه. حالا این مزایا چیا هستن:
- پذیرش بدون آزمون به‌عنوان استعدادهای درخشان در دوره‌های تحصیلی (فقط کارشناسی) در رشته‌های هدف در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. این مدال فقط برای مقاطع ارشد و دکتری امتیاز محسوب میشه.
- دریافت حمایت مالی ماهانه بنیاد ملی نخبگان به میزان حداقل دستمزد تعیین‌شده توسط شورای عالی کار، در صورت انتخاب و پذیرش در رشته‌های هدف در طی دورۀ تحصیل در داخل کشور در ازای انجام فعالیت‌های علمی و اجرایی (به شرط معدل)
- دریافت کمک‌هزینه بنیاد ملی نخبگان برای اجرای برنامۀ توانمندسازی و پشتیبانی از فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، فناورانه، نوآورانه و فرهنگی به پیشنهاد برگزیدۀ طرح و تأیید استاد راهبر
- بهره‌مندی از تسهیلات طرح جایگزین خدمت بنیاد ملی نخبگان (طرح شهید صیاد شیرازی)
- اعطای تسهیلات دورۀ پسادکتری بنیاد ملی نخبگان (طرح شهید دکتر چمران) بعد از اتمام دوره دکتری تخصصی به مدت حداکثر 3 سال
- اعطای تسهیلات ویژۀ بنیاد ملی نخبگان برای جذب در دستگاه‌های اجرایی و مؤسسه‌های علمی کشور (طرح شهید دکتر شهریاری)
- اعطای تسهیلات استادیاران جوان بنیاد ملی نخبگان (طرح مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی) و در صورت اشتغال به‌عنوان عضو هیئت‌علمی در داخل کشور
- اعطای تسهیلات جذب در نهادهای فناورانه و شرکت‌های دانش‌بنیان بنیاد ملی نخبگان (طرح شهید تهرانی‌مقدم)
- اعطای بیمۀ تکمیلی درمان به برگزیدگان طرح و اعضای خانوادۀ آنان شامل همسر و فرزندان، تا پایان تحصیل در داخل کشور
- اعطای کمک‌هزینۀ اعزام به فرصت مطالعاتی داخل یا خارج از کشور به برگزیدۀ طرح، در دورۀ دکتری تخصصی
- اعطای تسهیلات راه‌اندازی و حمایت از کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، مطابق با قوانین و مقررات مربوطه
- اعطای پوشش صندوق حمایتی بیمه درآمد بنیاد ملی نخبگان پس از دانش‌آموختگی برگزیدۀ طرح از دورۀ دکتری تخصصی، در صورت ارائه درخواست و به‌شرط اقامت وی در داخل کشور، متناسب با سال‌هایی که در داخل کشور و در رشته‌های هدف تحصیل کرده است.
آشنایی با مراحل المپیاد نجوم
بچه‌های دهمی و یازدهمی همه میتونن توی این المپیاد شرکت کنن حالا بریم با هر مرحله المپیاد کامل‌تر آشنا شیم:
مرحله اول المپیاد نجوم
این مرحله هر سال اواسط بهمن برگزار میشه که ۳۰ تا سوال تستی و 8 سوال پاسخ کوتاهه که مشخص نیست از هر مبحث چقدر سوال میاد و متغیره؛ کف قبولی این مرحله زیاد بالا نیس و بین ده تا بیست درصده ولی کسی که مدال طلا هدفشه که باید این آزمون رو بترکونه!
توی این المپیاد تقریبا ۴۰۰۰ نفر هر ساله شرکت میکنن.
ما برات نمونه سوالات المپیاد نجوم سال‌های گذشته رو آماده کردیم که دانلود کنی و با این سوالا بیشتر آشنا بشی! دیگه چی میخوای؟
مرحله دوم در المپیاد نجوم
تقریبا بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر مرحله اول المپیاد رو قبول میشن به این مرحله راه پیدا میکنن. این مرحله اردیبهشت برگزار میشه و ۶ تا ۱۰ تا سوال تشریحیه و میانگین قبولی توی این مرحله ۳۰ تا ۴۰ درصد بوده ولی چند سالیه که رسیده به بالای ۴۰ و حتی بعضی وقت‌ها ۵۰ , ۴۰ نفر از بچه‌هایی که تو این مرحله بهترین نتیجه رو میگیرن میرن مرحله بعد؛ نتیجه این مرحله هم تیر اعلام میشه. یه سری تبصره هم وجود داره که باعث میشه هر ساله بیشتر از ظرفیت وارد دوره بشن و در این صورت به تعداد مازاد بر ظرفیت به تعداد مدال‌های برنز اضافه میشه. که شرایط این ظرفیت مازاد یکی از دو حالت زیره:
- دو یا چند دانش اموز در مرز قبولی نمره یکسانی قبول کنند در این صورت همه این افراد وارد دوره تابسان میشن.
- در صورتی که پس از تجدید نظر نمره، نمره فرد از نفر آخر قبول شده مساوی یا بیشتر شود.
مرحله سوم (دوره تابستانه)
بچه‌هایی که مرحله دوم قبول شدن توی یه دوره دو ماه در تابستان توسط بهترین‌های المپیاد نجوم و اخترفیزیک آموزش داده میشن. توی این دوره رصد هم آزمون دارید پس حواستون بهش باشه چون ۲۵ درصد نمره همین بخشه! توی این مرحله از بچه‌ها آزمون تستی و تشریحی گرفته میشه که با توجه به نتیجه این آزمون‌ها مدال‌ها بین بچه‌ها تقسیم میشه؛ از بین ۴۰ نفری که مدال میشن ۱۰ نفر مدال طلا میگیرن و ۱۵ نفر نقره و ۱۵ نفر برنز میشن.
مرحله انتخابی تیم ملی
بچه‌هایی که مدال طلا شدن وارد این دوره میشن یه سال آموزش داده میشن تا برای مسابقات جهانی آماده بشن. توی این دوره در کنار آموزش‌هایی که توی محیط دانشگاهی به بچه‌ها داده میشه ازشون آزمون هم گرفته میشه که با توجه به نمرات ۵ نفر اول تیم الف و ۵ نفر دوم تیم ب جمهوری اسلامی رو تشکیل میدن که اعزام میشن برای مسابقات جهانی.
دقت کنید که تیم ب المپیاد که اعزام میشه هزینه به عهده خود افراد هست ولی هزینه‌های تیم الف المپیاد تماما به عهده باشگاه دانش‌پژوهان جوان است.
مرحله جهانی المپیاد نجوم
این مرحله از آزمون طی ده روز برگزار میشه. سوالات این آزمون‌ها توسط لیدر تیم ترجمه میشه و سه بخش آزمون داره که عبارتند از: آزمون تئوری، تحلیل داده و رصد.
آزمون تئوری ۱۵ تا سوال پاسخ کوتاه داره و ۲ یا ۳ تا سوال تشریحی بلند که این بخش نصف نمره کل هستش. آزمون تحلیل داده هم که ۲۵ درصد نمره کل رو داره باید داده‌های واقعی رو روی کاغذ یا کامپیوتر پردازش کنن. آزمون رصد که آزمون آخره یا زیر آسمون واقعی یا مصنوعی(پلنتاریوم) ۲۵ درصد پایانی نمره رو داره. مدال‌های این آزمون به این صورته که میانگین نمره سه نفر اول حساب میشه و بر حسب این عدد به شکل زیر مدال‌ها پخش میشه:
- افرادی که نمره‌اشون بیش از ۹۰ درصد میانگین رو گرفته باشن مدال طلا میشن.
- افرادی که نمره‌اشون بین ۷۸ تا ۹۰ درصد میانگین رو گرفته باشن مدال نقره میشن.
- افرادی که نمره‌اشون بین ۶۵ تا ۷۸ درصد میانگین رو گرفته باشن مدال برنز میشن.
- افرادی که نمره‌اشون بین ۵۰ تا ۶۵ درصد میانگین رو گرفته باشه دیپلم افتخار میگیرن.
- و بقیه فقط گواهی شرکت توی دوره دریافت میکنن، به نفر اول کل مسابقه یه جایزه ویژه هم داده میشه!
شرایط شرکت در المپیاد نجوم
شرکت در المپیاد نجوم زیاد شرایط خاصی نداره و اینکه دهمی یا یازدهمی باشید کافیه. ولی باید دقت کنی برای موفقیت شرایط فرق میکنه و به این راحتی نیست! ببین باید به همه مسائل تسلط داشته باشی تازه اگه مدال طلا باشی قطعا وارد تیم جهانی میشی برخلاف بقیه المپیاد‌ها چون ایران دو تا تیم میفرسته(ولی خب تلاش کن جزو تیم الف باشی تا کل هزینه‌هات رایگان باشه.) ولی باید خوب تمرین کرده باشی که طلا شی.
با این همه رقیب و اضافه شدن منابع و بالا رفتن سختی سوالا که خودت بهتر میدونی، مدال شدن بدون شرکت توی کلاس المپیاد نجوم تقریبا غیر ممکنه.
نحوه ثبت نام المپیاد نجوم
هر سال بخش‌نامه باشگاه دانش پژوهان جوان که برگزار کننده المپیاد‌های دانش آموزیه آبان و آذر اعلام میشه و از اون به بعد میشه ثبت نام توی المپیاد رو انجام داد. حواستون باشه در اولین فرصت ثبت نام رو انجام بدید که یه وقت جا نمونید؛ درسته چند بار زمان ثبت نام تمدید میشه ولی حواستون باشه که همون اول ثبت نام کنید یه وقت بعدا مشکلی پیش نیاد(کار که از محکم کاری عیب نمیکنه!). قبلا سامانه ثبت نام المپیاد بخش المپیاد سامانه آموزش و پرورش بود ولی الان برای ثبت نام باید برید پروفایل شخصیتون به نشانی my.medu.ir تازه لازم نیست نگران باشید ما هر سال این بازه توی سایت، تلگرام و اینستاگرام اطلاع رسانی می‌کنیم پس ما رو فالو داشته باشید.
مراحل ثبت‌نام المپیاد دانش آموزی رو توی این مقاله به طور کامل برات توضیح دادیم.
مباحث المپیاد نجوم
مباحث مرحله اول و دوم المپیاد نجوم یکیه و فقط سطح سوال‌ها فرق میکنه حالا بریم با هر کدوم از این مباحث بیشتر آشنا بشیم:
- دینامیک
- نجوم کروی: این بخش از نجوم اولین بار نتیجه کارهای ابوریحان بیرونی بوده که مباحث مثلث کروی بوده و بعدا پیشرفت کرده. توی این بخش حرکت، بررسی زمانی و موقعیت مکانی ستاره‌ها و سیارات بررسی میشه. این بخش از المپیاد نجوم از همه چیز مهمتره چون که پیش‌نیاز بقیه قسمت‌هاست و اگه این بخش رو خوب یاد بگیرید سرعت یادگیریتون توی بقیه بخش‌ها هم بیشتر میشه. برای این بخش باید هوش فضایی و سه بعدیتون قوی بشه تا بتونید خوب تجسم کنید.
- اختر فیزیک: طبق چیزی که توی آزمون‌های چند سال اخیر معلومه بخش اخترفیزیک المپیاد نجوم بیشتر شده که سوالات حل کردنی این المپیاده. کلا اختر فیزیک به هر چیزی که مربوط به ستاره هاست میپردازه و ویژگی‌های فیزیکی مثل سرعت، قطر، درخشندگی و جرمشون رو بررسی میکنه و حتی پدیده‌های فیزیکی مثل تعادل هیدرواستاتیکی و ترمودینامیکی ستاره‌ها رو بررسی میکنه.
- مکانیک سماوی: این بخش مربوط به هر جسمیه که تو المپیاد نجوم بهش اجرام سماوی میگن در یه مدار میچرخه و هر چیزی مربوط به این گردش مثل نیروهای وارده و شکل مدارشون رو مشخص میکنه. با کمک مکانیک سماوی میشه معادله یه جرم سماوی رو مشخص کرد و پیش بینی کرد برحسب زمان هر جرم در کجا قرار دارد. برای این بخش حتما لازمه مکانیک، مشتق، انتگرال و معادلات دیفرانسیل رو خورده باشید(!) تا خوب بتونید به سوال های این بخش جواب بدید
- کیهان شناسی: کیهان شناسی مقیاس بررسی بزرگی داره و مطالعه‌اش روی هر چی در مورد کهکشان‌هاست مثلا چقدر عمر میکنن و چه اثری روی همدیگه دارن. توی این شاخه بررسی میکنن کهکشان در گذشته چجوری بوده و پیش بینی می‌کنند در آینده به چه سمتی پیش میره. برای این بخشم لازمه دیفرانسیل و انتگرال رو خورده باشید!
- ابزارشناسی و رصد: مهمترین جایی که ما اطلاعات نجومی ازش میتونیم بگیریم آسمونه! لازمه ستاره‌ها، صورت‌های فلکی و خوشه‌ها رو بشناسیم و با ابزار‌هایی که توی نجوم استفاده میشه و طرز کار باهاشون و مکانیسم هر وسیله آشنا باشیم.
تمام این مباحث رو یاد می‌گیری که هیچ، با خرید پکیج‌های المپیاد نجوم طلایی‌ها میتونی حتی توی آزمون‌های آزمایشی هم شرکت کنی. بیا تا بهت بگیم چه مزایای دیگه‌ای هم داره.
منابع المپیاد نجوم
ببین یه چیزی همین اول بگم که اونم از میزان زیاد منابع اصلا نترس! چرا؟ چونکه قرار نیس تو همشو بخونی؛ چون که ببین اولا خیلی از این منابع رو شما کامل نمی‌خونید و فقط یه مبحث خاصی که اساتید میگن رو میخونید مورد بعدی هم اینکه خیلی از این منابع برای حل سوالن و شما به درس‌نامه اش کاری نداری. در آخر و از همه مهم‌تر اینه که ممکنه برای یه مبحث چند تا منبع وجود داشته باشه و تو با یه منبع بیشتر حال کنی و با اون منبع پیش بری و دلیلی نداره منابع دیگه اون مبحث هم بخونی مگر برای تمرین و حل سوال.
منابع المپیاد نجوم توی هر مرحله و برای هر مبحث متفاوته و هر سال هم تغییر میکنه ولی ما یه لیست کامل درست کردیم که گیج نشی و توی مقاله منابع المپیاد نجوم برات آماده کردیم.
سوالات متداول درباره المپیاد نجوم
۱. باشگاه طلایی‌ها چه برنامه برای المپیاد نجوم داره؟
باشگاه طلایی‌ها با کمک مدال دارای نجومی تازه یه برنامه خفن چیده تا موفقیتت رو تضمین کنه از کلاس‌های گروهی گرفته تا خصوصی. تازه همین مدال‌دارهای خفن چند سال اخیر به عنوان منتور کنارتن تا مطمئن بشن که مسیر رو میدونی و اگه جایی کمک خواستی دلت بهشون گرم باشه!
۲. اصلا چرا باید برم المپیاد نجوم؟
چونکه اولا کلی مزیت داره که بهت گفتم تازه وقتی المپیاد هستی بقیه یه حساب دیگه‌ای روت باز می کنن و همه جای دنیا میشناسنت اگه مدال جهانی شی؛ تازه ایران دو تا تیم میفرسته تیم جهانی و المپیاد نجومی‌های ایران خیلی خفنن و قطعا اگه تلاشتو بکنی مدال طلای جهانی توی جیبته!
۳. منم میتونم المپیاد نجوم شرکت کنم؟
همه میتونن شرکت کنن ولی اگه میخوای بدونی این المپیاد به دردت میخوره یا نه حتما تست استعدادیابی رایگان رو پر کن تا ببینی چه المپیادی مناسبته.
