اگه فازت، فاز یک المپیادی خفن بلندپرواز باشه، احتمالاً تو روزهایی که قراره خودت رو برای همچین مسابقه بزرگ و سرنوشتسازی آماده کنی از خودت بپرسی آقا اصلاً راحتترین المپیاد کدومه؟ اینی که من انتخاب کردم دقیقاً چقدر خفنه یا چقدر آسونه؟ سختترین المپیاد کدوم میشه؟ این دودوتاچهارتا کردنها باعث میشه برای خودت یه چالشی درست کنی تا دستت بیاد هر رشته توی المپیادهای دانش آموزی چقدر اعتبار یا ارزش میتونه داشته باشه و اصلاً سخت یا آسون بودن یک المپیاد رو با چه معیارهایی میشه مشخص کرد و آیا اصولاً همچین مقایسهای درسته؟ امروز مهمون طلاییها باش تا برات یک مقایسه درستوحسابی بین انواع المپیادهای دانش آموزی انجام بدیم.
المپیاد چیست؟
شاید بد نباشه اول یا یک بار دیگه یک تعریف درست از المپیاد داشته باشی و بعد بریم سر اصل موضوع. دونستن اینکه المپیاد چیه خیلی روی دید تو برای درک بهتر تفاوتها و شباهت هاشون کمک میکنه. پس لطفاً قبل از ادامه این مقاله یک نگاهی به مقاله مون بنداز که توضیح دادیم المپیاد چیست.
چقدر با المپیادهای علمی آشنا هستی؟
حالا بریم سراغ رشتههایی که در سطح کشوری و جهانی برگزار میشن و هرسال تعدادی دانش آموز نخبه با هم برای مدال شدن رقابت میکنن:
المپیاد ریاضی
المپیاد جهانی ریاضی (IMO) هر سال با طرح شش مسئله و 42 امتیاز برای دانشآموزان مقطع دبیرستان برگزار میشه. این المپیاد قدیمیترین المپیاد علمی جهانه. جالبه بدونی که اولین المپیاد جهانی ریاضی در کشور رومانی در سال 1959 برگزار شد و به جز سال 1980، هرسال برگزار میشه. حدود صد کشور با تیمهای حداکثر شش نفره با یک لیدر در این رقابت شرکت میکنن.
طبیعیه برای دانش آموزی که هنوز المپیادی نشده این سؤال پیش بیاد که راحتترین المپیاد کدومه و آیا المپیاد ریاضی سخت است؟ و باید بهش بگیم که محتوای المپیاد ریاضی شامل مسائل فوقالعاده سخت تا مسائلی از شاخههای مرتبط با ریاضی میشه. این مسائل نه در سطح مدرسه هستن و نه در سطح دانشگاه. بلکه کلاس آمادگی المپیاد ریاضی بهترین نقطه شروع برای آشنایی با سطح چنین رقابتیه.
مهمترین مزیت شرکت در المپیاد ریاضی افزایش مهارتهای درک مفاهیم و مسائل ریاضی و دستیابی به سطح تخصصی در این رشته جذابه.
المپیاد کامپیوتر
میرسیم به یکی از مفهومیترین المپیادهای جهان، المپیاد کامپیوتر که هدف از برگزاری اون تقویت مهارت حل مسئله در دانش آموز و گسترش علوم کامپیوتر بین دانش آموزای دبیرستانی و معلم هاشونه. المپیاد کامپیوتر، بعد از المپیاد ریاضی، پرطرفدارترین المپیاد دانش آموزیه.
تسلط به مباحث جبر، احتمال و ریاضیات گسسته اولین فاکتور موفقیت در المپیاد کامپیوتره. چون این مباحث، مباحث پایه المپیاد کامپیوتر هستن. شاید به همین دلیله که عدهای این المپیاد رو به اسم المپیاد ریاضی و کامپیوتر هم میشناسن.
المپیاد ادبی
المپیاد ادبی یکی از المپیادهای جذابیه که مرحله جهانی نداره و در سطح کشوری بین دانش آموزای علاقهمند به متون ادبی برگزار میشه. هدف از برگزاری این المپیاد تشویق علاقه مندای ادبیات به ادامه تحصیل در رشتههای علومانسانی مخصوصاً رشته ادبیات فارسیه. المپیاد ادبی در کنار المپیاد فیزیک یکی از قدیمیترین المپیادهای کشوریه که از سال 1367 کار رو شروع کرد. یه جورایی میشه گفت راحتترین المپیاد، المپیاد ادبیه که به دلیل تسلط دانش آموز به زبان مادری و دردسترسبودن منابع، چالش سنگینی برای شرکتکنندهها نیست.
المپیاد فیزیک
المپیاد فیزیک اولینبار در سال 1967 در کشور لهستان و با حضور دانشآموزان پنج کشور اروپای مرکزی برگزار شد. دانش آموزای ایرانی هم با یک تیم پنج نفره از سال 1367 به این المپیاد ملحق شدن و تا 2019 تونستن کلی افتخار برای کشورمون بیارن. تصاحب 128 مدال جهانی از افتخارات بچههای ایرانه. این المپیاد تئوری نیست و بهصورت عملی و آزمایشگاهی برگزار میشه.
هدف از برگزاری المپیاد جهانی فیزیک اینه که اولاً شرکتکنندهها باور کنن این رشته، راحتترین المپیاد نیست (شوخی مثلاً!) اما اگه بخواهیم جدی باشیم هدف از برگزاری این رقابت اینه که بستر و بهانه بهتری برای تألیف و ترجمه در این رشته وجود داشته باشه و دانش آموزا به منابع بهتری دسترسی داشته باشن. همچنین، کمک به علاقهمندتر کردن دانش آموزا و افزایش تمایل برای ادامه تحصیل در این رشته از هدفهای دیگه برگزاری المپیاد فیزیکه.
المپیاد زیست
اولین دوره المپیاد جهانی زیستشناسی در سال 1990 با میزبانی کشور چک و با حضور شش کشور برگزار شد. بچههای ایران هم تونستن در تابستان 1377 با پیشنهاد کمیته جهانی به دکتر محمد کرام الدینی، در المپیاد جهانی 1998 آلمان شرکت کنن.
رشته زیستشناسی از اون رشتههایی حساب میشه که تنوع منابع خیلی زیاد و خفنی داره؛ بنابراین اگه هدفت مدال شدن توی المپیاد زیسته باید صفر تا صد منابع المپیاد زیست رو بشناسی و همه رو خورده باشی!
المپیاد شیمی
اولین دوره المپیاد شیمی در کشور چک و اسلواکی در سال 1968 برگزار شد. ایران هم، 21 سال بعد المپیاد شیمی رو بهصورت یک مرحله و با پونزده سؤال تشریحی برگزار کرد. در سال 1371 هم دور دوم با 60 پرسش چهارگزینه ای و شش مسئله تشریحی برگزار شد. بنابه تجربه شرکت کنندههای این رشته، راحتترین المپیاد قطعاً المپیاد شیمی نیست!
هدف از برگزاری این المپیاد اینهاست:
- شناسایی دانشآموزان مستعد در بخشهای مختلف شیمی و حمایت از اونها در جهت شکوفایی
- بررسی سطح علمی شیمی در ایران و مقایسهاش با سایر کشورها
- ایجاد نشاط علمی و فضای مثبت رقابتی با حضور دانشآموزان علاقهمند
- ایجاد تحول و پویایی در دانشآموزان کوشا و دبیران باانگیزه
- تقویت قدرت استدلال، تفکر و حل مسئله در دانشآموزان
- افزایش اعتمادبهنفس دانشآموزان که آینده جامعه دانشگاهی کشور هستن
- آمادگی بیشتر دانشآموزان از جهت میزان مطالعه و استدلال تجربی در رشتههای مرتبط با شیمی در دانشگاه
المپیاد نجوم
المپیاد نجوم در سال 1996 برای اولینبار بین دو کشور روسیه و سوئد برگزار شد. ایران هم هفت سال بعد در سال 2003 اولین تیم خودش رو عازم رقابت جهانی نجوم کرد و تونست بترکونه و با سه تا مدال برنز برگرده. هدف از برگزاری چنین رقابت خفنی اینه که سطح دانش نجوم و اختر فیزیک علاقه مندان در حد یک دانش آموز باقی نمونه و شرکتکنندهها بتونن خیلی تخصصی و متمرکز با دانش ستاره شناسی و علوم مرتبط با اون آشنا بشن.
عشق آسمان شب و کهکشانی و میخوای نخبه نجوم هم بشی؟ شاید وقتشه کفشای آهنینت رو بپوشی و اول یاد بگیری که چگونه برای المپیاد بخوانیم تا بعد توی جلسه مشاوره رایگان المپیاد طلاییها بهت بگیم داستان از چه قراره!
آیا المپیادها قابلمقایسه هستن؟
اول مقاله اشاره کردیم که ممکنه این سؤال برای یک علاقهمند به المپیاد پیش بیاد که اصلاً راحتترین المپیاد و سختترین المپیاد واقعاً عبارت درستیه؟ اجازه بده به جای اینطور دستهبندیکردن، یک مقایسه درستتر انجام بدیم. چند تا معیار کلی هست که کمک میکنه بتونیم سطح المپیادها را با هم بسنجیم:
- توانایی و مهارت علمی دانش آموز
- رقابتپذیر بودن المپیاد
- دسترسی به منابع رشته موردنظر و اینکه تنوع منابع چقدره برای هر رشته
- میزان پیچیده بودن سؤالها چقدره
- کیفیت مدیریت زمان برای مطالعه و اصلاً روش آمادگی برای المپیاد
حالا بریم هرکدوم رو بررسی کنیم و ببینیم واقعاً با این معیارها میشه راحتترین المپیاد رو مشخص کرد؟
توانایی و مهارت علمی دانش آموز
سطح علمی دانش آموز یکی از مهمترین معیارهاییه که میشه باهاش به سخت یا آسون بودن المپیاد پی برد. مثلاً دانش آموزی که قصد داره المپیاد نجوم شرکت کنه باید دانش فوقالعاده زیادی برای موفقیت در سطح جهانی داشته باشه. درحالیکه این مهارت و دانش برای یک دانش آموز المپیاد ادبی ممکنه چندان چالشبرانگیز نباشه.
رقابتپذیر بودن المپیاد
المپیادی که چالش بیشتری ایجاد کنه میتونه جنبه رقابتی بیشتری هم داشته باشه. حتی درنظرگرفتن یک سری امتیازات مثل سهمیه المپیاد در کنکور، معافیت سربازی و بورسیه دانشگاه خارجی انگیزه زیادی به دانش آموز میده تا خودش رو برای رسیدن به مرحله نهایی و جهانی حسابی آماده کنه.
دسترسی به منابع
ازآنجاییکه ماهیت المپیاد با امتحان مدارس متفاوته، ماهیت منابع این دو هم زمین تا آسمون با هم فرق داره. یک نکته خیلی مهم رو باید در نظر گرفت و اون اینکه، منابع المپیاد اصلاً مثل منابع امتحان نیستن. بلکه سطح خیلی خفنتر و متنوعی رو شامل میشن. همین باعث میشه که مثلاً توی شناخت منابع در مراحل مختلف المپیاد زیست شناسی، دانش آموز دچار سردرگمی بشه. چرا؟ چون تنوع منابع این رشته خیلی بالاست و حتماً باید با راهنمایی دبیرها و مشاور منابع انتخاب بشن.
همین مورد باعث میشه راحتترین المپیاد، المپیادی باشه که منابع دردسترس یا حتی محدودتری داره. درحالیکه المپیادهایی با منابع محدود یا دور از دسترس تبدیل میشن به سختترین المپیاد!
میزان پیچیده بودن سؤالها
یک المپیاد مثل المپیاد کامپیوتر که به مفهومیترین المپیاد علمی دانش آموزی معروفه به دلیل پیچیدگیهای خاصی که هر سؤال داره، دانش آموز رو حسابی درگیر خودش میکنه. همین وضعیت باعث میشه تا دانش آموزی که سطح بالایی برای حضور در این رقابت نداره، به المپیاد کامپیوتر بگه سختترین المپیاد درحالیکه راحتترین المپیاد برای دانش آموزیه که خوره کدنویسی، پایتون و ریزهکاریهای این رشته خفنه.
کیفیت مدیریت زمان برای مطالعه
ممکنه دانش آموز تیزهوش رشته ریاضی فیزیک برای آمادگی المپیاد نیاز به مدیریت زمان خیلی سخت و پیچیدهای نداشته باشه. درحالیکه یک دانش آموز عادی اگه بخواد المپیادی بشه باید صد خودش رو با بیشترین قدرت بذاره.
این موضوع حتی بین دو دانش آموز نخبه المپیادی هم قابلمقایسه ست و میتونه بین این دو هم مفهوم راحتترین المپیاد تغییرکنه. آمادگی روانی و ذهنی، حمایتهای خانواده، ارتباط با منابع انسانی قابلاطمینان و مناسب معیارهایی هستن که کمک میکنن مدیریت زمان روی سطحسنجی المپیاد تأثیر بذاره.
چطور رشته موردعلاقهام رو انتخاب کنم؟
برای خیلی از دانش آموزای نخبه ممکنه این تردید ایجاد بشه که هنوز نتونستن رشته موردعلاقه شون رو از بین 9 رشته المپیاد دانش آموزی انتخاب کنن. چون علاقه مندیشون زیاده ولی خب طبعاً نمی تونن توی همه رشتهها شرکت کنن و وقت بذارن.
قدم اول اینه که بدونی تو یک دانش آموز مستعد و نخبه با آینده علمی تضمین شده هستی. یعنی انقدر سطح دانش و آمادگیات بالاست که میتونی بدون اهمیتدادن به راحتترین المپیاد یا سختترینش، تا سطح جهانی هم خودت رو ثابت کنی.
در قدم بعدی علاقه اصلی خودت رو بشناس که شناختنش اصلاً کار سختی نیست. بهتره با یک مشاور متخصص باتجربه صحبت کنی تا بهت راه رو نشون بده. طلاییها توی جلسه مشاوره رایگان خیلی خوب کمکت میکنه تا خودت، استعدادت و آینده استعدادت رو بشناسی.
همچنین نباید از تست استعدادیابی طلاییها که بهصورت رایگان در اختیارت قرار می گیره غافل بشی. ما این تست رو بهت میدیم تا در نهایت مشخص کنیم چقدر احتمال موفقیت تو در رشتهای که انتخاب کردی بالاست.
قدم اول المپیادی شدن رو جدی بگیر!
حرف آخر ما تأکید روی یک نکته خیلیخیلی مهمه و اون انتخاب درسته! یعنی چی؟ بهعنوان دانش آموز آیندهدار باید رشته تحصیلیات رو درست و هدفمند انتخاب کنی تا وقتی وارد دبیرستان میشی، بدونی تکلیف خودت رو و بیراهه نری. با انتخاب رشته درست قطعاً باقی مسیر برات همواره و حتی اگه صحبت از راحتترین المپیاد یا سختترینش بشه، تو دید درست و حساب شدهای داری و میتونی درست تصمیم بگیری.
